Wcześniactwo, kontakt skóra do skóry i muzykoterapia

Wcześniactwo jest zjawiskiem, które dotyka wiele rodzin na całym świecie. Z definicji wcześniak to dziecko, które rodzi się żywe pomiędzy 22 a 37 tygodniem ciąży. Dziecko urodzone tak wcześnie, bardzo często potrzebuje być ratowane, mieć podtrzymywane funkcje życiowe, a jego rozwój na wczesnym etapie przebiega inaczej niż u dzieci urodzonych o czasie.

Wcześniaki pierwsze tygodnie i miesiące swojego życia często spędzają na oddziałach intensywnej terapii, są poddawane wielu zabiegom podtrzymującym zdrowie i życie. Te wszystkie interwencje, choć wykonywane w dobrej intencji, wpływają na odczuwanie stresu u tych maleńkich dzieci i ich rodziców. Ciągłe wkłucia, czasem operacje, stymulujące środowisko intensywnej terapii noworodków, przebywanie w inkubatorze w separacji od rodziców, według badań może wpływać na autonomiczny układ nerwowy małych pacjentów i ich rodziców, powodować szybsze bicie serca, pobudzać wydzielanie potu, powodować wyrzut adrenaliny i noradrenaliny (hormonów, które wysyłają do organizmu sygnał ,,walcz” albo ,,uciekaj” w przypadku zagrożenia), wpływać negatywnie na mózg i jego rozwój.

Jednocześnie przedwczesny poród i warunki panujące na OIOM-ie mogą prowadzić do doświadczania przez rodziców stresu pourazowego, lęku i depresji, które wpływają na procesy tworzenia więzi między rodzicem a niemowlęciem i dodatkowo wpływają na wyniki rozwojowe niemowląt.

Kontakt skóra do skóry

Dla rodziców wcześniaków i ich dzieci kluczowym narzędziem w budowaniu więzi oraz zmniejszania stresu może być kontakt skóra do skóry, który ma udowodnione działanie uspokajające dla diady rodzic-dziecko, zmniejsza odczuwanie stresu u obojga, wpływa na rozwój dziecka, jego funkcji życiowych i zdrowotnych. Ta bliskość fizyczna między matką czy ojcem, a dzieckiem ma korzystny wpływ na zdrowie i rozwój wcześniaków. Wspiera ich oddychanie, regulację temperatury ciała oraz wzmacnia układ immunologiczny.

Kontakt skóra do skóry powinien być podstawową metodą wspierania rozwoju i zdrowia wcześniaków, oraz dbania o relacje matka-dziecko czy ojciec-dziecko na oddziałach intensywnej terapii noworodków czy innych oddziałach, gdzie znajdują się dzieci przedwcześnie urodzone.

Muzykoterapia

Oprócz tego zbawiennego i jakże naturalnego kontaktu skóra do skóry można wprowadzić do pracy z wcześniakami i ich rodzicami dodatkowe metody terapeutyczne. Jedną z nich jest muzykoterapia.

Muzykoterapia może być wykorzystana w kompleksowej opiece nad wcześniakami. Dźwięki i rytmy mają zdolność wpływania na nasze emocje i samopoczucie. To sprawia, że muzyka może być skutecznym narzędziem w leczeniu wcześniaków oraz poprawiać nastrój u rodziców. Badania wykazały, że muzyka może pomóc w redukcji stresu oraz poprawie snu u wcześniaków, co przyczynia się do ich lepszego rozwoju. Warto również wspomnieć, że zmysł słuchu jest wykształcony już w 18-tygodniu życia płodowego, dlatego też dzieci urodzone przedwcześnie mogą za jego pomocą uczyć się odbierać świat, co może rozwijać również ich percepcję i inne zmysły.

W badaniu przeprowadzonym w 2021 roku (Effects of Live Music Therapy on Autonomic Stability in Preterm Infants: A Cluster-Randomized Controlled Trial) zbadano dwie grupy wcześniaków i ich rodziców, jedna z tych grup korzystała regularnie z sesji muzykoterapeutycznych przy kontakcie skóra do skóry, a druga korzystała wyłącznie z kontaktu skóra do skóry. Celem tego badania było sprawdzenie jak te dwie metody wpłyną na stabilizację autonomicznego układu nerwowego u wcześniaków.

Wyniki badań pokazały, że wcześniaki z grupy, która korzystała z regularnych zajęć muzykoterapeutycznych w kontakcie skóra do skóry, miały lepszą stabilność w obszarze autonomicznego układu nerwowego niż ich rówieśnicy z grupy kontrolnej. Użycie tych dwóch metod wpływa także pozytywnie na rozwój neurobehawioralny oraz psychoemocjonalny oraz poprawia stan zdrowia psychicznego u rodziców wcześniaków i obniża u nich poziom stresu.

Jak wprowadzać muzykoterapię?

Jaką muzykę zatem puszczać, grać, wykonywać dla tych najmłodszych pacjentów?

Taką, którą wykona mama, czyli śpiewanie bezpośrednio dziecku będącym w kontakcie skóra do skóra z mamą (taki wniosek płynie z cytowanego wcześniej badania).

Co można śpiewać dziecku? Proste kołysanki, utwory bez słów z samą linią melodyczną albo utwory napisane specjalnie od mamy dla dziecka bądź takie, w których pojawia się imię dziecka i bezpośredni zwrot do niego. Mogą to być też rytmiczanki i śpiewanki, które pochodzą z zajęć gordonowskich (zajęć opartych o metodę nauczania muzyki noworodków, niemowląt i małych dzieci opracowaną przez prof. E.E. Gordona).

Gdy mama nie chce bądź nie może śpiewać, warto włączyć do sesji terapeutycznych słuchanie żywych instrumentów takich jak gitara, harfa, pianino o uspokajającym brzmieniu oraz słuchanie nagrań łagodnej muzyki poważnej.

Mama kangurująca dziecko urodzone 10 tygodni przed czasem w Kapiolani Medical Center w Honolulu, zdjęcie wykonane przez Polihale – praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7071001

Wsparcie

Ważne jest, aby wspierać rodziców wcześniaków w procesie opieki nad swoimi dziećmi, a metody takie jak kontakt skóra do skóry i muzykoterapia mogą być cennym wsparciem zarówno dla maluchów, jak i ich bliskich. Dzięki takim innowacyjnym podejściom, wcześniaki mają większe szanse na zdrowy rozwój i szybszą adaptację do środowiska poza inkubatorem.

Warto byłoby, aby te dwie metody były wprowadzane rutynowo w opiece nad wcześniakami i ich rodzicami w szpitalach i na oddziałach intensywnej terapii noworodków.